نمازگزاري در قاموس کتاب مقدس
قاموس کتاب مقدس، نماز را در مسيحيت چنين معنا مي کند: «مقصود از نماز، گفت و گو کردن و صحبت داشتن با خدا و خواستن احتياجات و اظهار تشکر و امتنان براي الطاف و مراحم حق تعالي مي باشد.»(20) با اين حال، بسياري از مسيحيان معتقدند که چگونگي نظم و ترتيب و انجام عباداتي چون روزه و نماز به صورت اختياري توسط شخص به جا آورنده تعيين مي شود.(21) نماز «متفق عليه» نمازي است که حضرت مسيح به حواريون ياد داد.(22) در اين نماز وضعيت نمازگزار مهم نيست و فرقي ندارد که نمازگزار ايستاده يا نشسته باشد؛ در حال سجده يا رکوع و چشمانش بسته يا باز باشد.(23) البته مسيحيان در روز يکشنبه نماز ويژه همان روز را دارند.(24) گفتني است که در مسيحيت نيز، نمازي ارزشمند تلقي مي شود که همراه حضور قلب و انس باشد.(25)
از مجموع آنچه گفته شد مي توان نتيجه گرفت که نماز در آيين مسيحيت نيز يک فريضه است؛ هرچند اختلاف ها و حتي تناقض هايي در کتاب مقدس ديده مي شود. براي مثال در بخشي از کتاب مقدس اصرار و تکرار در استجابت مؤثر است، (26) ولي در قسمتي ديگر از آن نهي شده و نماز و دعاي مختصر بدون تکرار را تأييد مي کند.(27)
نماز در ديگر اديان الهي نيز جايگاه خاصي داشته و ديگر پيامبران الهي نيز در مورد نماز احکام خاصي را تبيين کرده و آن را به پا داشته اند. از جمله اين پيامبران مي توان به اين بزرگان اشاره کرد: آدم،(28) نوح،(29) ادريس،(30) ابراهيم،(31) اسماعيل،(32) اسحاق(33) و يعقوب،(34)داوود،(35) سليمان،(36) يونس،(37) شعيب،(38) زکريا،(39) لقمان،(40) لوط،(41) ايوب،(42) خضر،(43) ذوالکفل،(44) صالح،(45) شيث،(46).

نمازگزاري در آيين مسيحيت
در شريعت عيسي عليه السلام برپايي نماز از واجبات مهمي است که خداوند، در همان آغاز تولد به ايشان توصيه کرد. اولين کلماتي که حضرت عيسي پس از تولد در جمع مردم حيرت زده بيان کرد، در مورد نماز بود. قرآن مي فرمايد: حضرت عيسي عليه السلام چنين گفت:
اني عبدالله آتاني الکتاب و جعلني نبياً و جعلني مبارکاً اين ما کنت و اوصاني بالصلاه و الزکاه مادمت حياً (مريم: 30)
من بنده خدا هستم. خداوند به من کتاب داده و مرا پيامبر قرار داده است مرا مايه برکت قرار داد هرکجا که باشم و تا زنده ام به نماز و زکات سفارش کرد.
قرآن در توصيف مريم عليها السلام - مادر حضرت عيسي عليه السلام - نيز پس از اين که او را به خاطر ايمان، تقوا و پاکدامني برگزيده زنان جهان نام مي نهد، خطاب به او مي فرمايد:
يا مريم اقنتي لربک و اسجدي و ارکعي مع الراکعين (آل عمران: 42)
اي مريم براي پروردگارت خضوع کن و سجده به جا بياور و با رکوع کنندگان رکوع کن.»
در روايات نيز بيان شده که حضرت عيسي عليه السلام در توصيه هاي شان به حواريون، از نماز به عنوان شرافتمندانه ترين عمل اخروي و بهترين ياري دهنده در فراز و نشيب هاي زندگي دنيوي ياد کرده است و در آن ياران خود را به پي گيري اين فريضه الهي فرمان داده اند.(19)
در مجموع از آيات و روايات اين گونه بر مي آيد که در مسيحيت نماز از دستورات ضروري و واجبات با اهميتي است که حضرت عيسي عليه السلام مردم را به برپايي آن تشويق کرده است.

نمازگزاري در آيين يهود
براي بررسي نماز در آيين يهود از سه منبع قرآن و روايات، تورات يا عهد عتيق و نويسندگان و مورخان صاحب نظر، مطالبي را نقل مي کنيم.
حضرت موسي عليه السلام از همان آغاز رسالتش از سوي خداوند، به برپايي نماز مأمور مي شود. وقتي حضرت موسي عليه السلام با همسرش از مدين عازم مصر مي شود و در تاريکي و ظلمت شب نوري را در کنار طور مشاهده مي کند و چون به سوي آن مي رود تا شعله اي را از آن برگيرد و به سوي خانواده اش بازگردد، ندا مي آيد که: «انني أنا الله لا اله الا أنا فاعبدني و اقم الصلوه لذکري؛ همانا من الله هستم و معبودي جز من نيست. پس مرا عبادت کن و نماز را براي ياد من به پادار...» (طه:14) اين آيه علاوه بر نمازگزاري بر انس و حضور قلب و نماز در آيين يهود دلالت دارد. در آيه شريفه خداوند از آن رو خطاب به موسي مي فرمايد: «نماز را براي ياد من به پا دار» که برپاداشتن نماز براي خدا با نماز بدون روح که همراه انس و حضور قلب نيست منافات دارد. اين آيه بر نمازگزاري همراه با انس، در آيين يهود دلالت دارد. در منابع معتبر و اصيل ديني يهود نيز بر اين موضوع تأکيد شده است.(6)
حضرت موسي عليه السلام در تداوم رسالت الهي خود با برادرش هارون عليه السلام به برپايي نماز امر مي شود. آيه شريفه مي فرمايد: «أوصينا الي موسي و أخيه... و اقيموا الصلاه؛ به موسي و برادرش وحي کرديم... و نماز بگذاريد.»(7) هم چنين در آيه 77سوره بقره ضمن اشاره به پيماني که از بني اسرائيل گرفته شده، نماز را به عنوان يکي از ارکان و مواد اين پيمان برشمرده است.
يهوديان نمازشان داراي مقدمات خاصي است؛ از جمله اين که در حال جنابت نمي توان نماز خواند و بدن و لباس بايد از هرگونه کثافت و پليدي پاک باشد و دست ها و صورت را بايد شسته و به سمت بيت المقدس، با خضوع و خشوع نماز را برپاداشت.(8) يهوديان براي نماز بايد طاهر باشند؛ يعني وضو بگيرند يا غسل کنند.(9) در آيين يهود نيز، مانند اسلام، نماز به صورت جماعت هم برپا مي شود.(10)
در روايات نيز به جايگاه ممتاز نماز در آيين يهود اشاره شده است. در برخي روايات از نماز به عنوان پيمان محکم(11) آيين يهود ياد مي شود. امام علي عليه السلام حضرت موسي عليه السلام را به خاطر نماز خواندن و گونه بر زمين نهادن به هنگام نماز به عنوان هم سخن با خود برمي گزيند(12) و در حديث ديگر، از مباهات خداوند نزد فرشتگان به واسطه نمازگزاري در آيين يهود سخن به ميان آمده است.(13) از مجموع اين روايات مي توان دريافت که نماز يکي از فرمان هايي بوده است که از سوي خداوند بر حضرت موسي عليه السلام و قومش ابلاغ شده است.
در کتاب مقدس يهود در مورد اصل وجوب(14) اهميت نماز و دعا، (15) چگونگي برپايي نماز، (16) و مکان(17) و زمان نماز(18) مطالبي بيان شده است.

نمازگزاري در آيين زرتشت
نماز يکي از ارکان مهم آيين زرتشت است و زرتشتيان در راه دين داري و رسيدن به کمال به برپايي نماز امر شده اند. نماز زرتشتيان بسيار شبيه نماز مسلمانان بوده است که در پنج نوبت بايد همراه با دعاهاي مخصوص ادا مي شد. هم چنين مقدماتي براي انجام اين مراسم عبادي دارند که به مقدمات نماز در اسلام بي شباهت نيست. در کتاب ديانت زرتشتي آمده است: «زرتشتي ها هر 24ساعت را به 5 دوره يا گاه تقسيم مي کنند و آداب مذهبي تابع اين «پنج گاه» است. بر هر زرتشتي مومن فرض است که در هر يک از پنج دوره ادعيه و مناجات هاي خاص بخواند.(1) جان ناس در تاريخ جامع اديان خود مي گويد: افراد زرتشتي در هر وقت روز بخواهند مي توانند به تنهايي به درون آتشکده بروند و قبل از ورود به معبد دست و روي خود را با آب شسته...»(2)
سرگرد لورنگ که خود يک زرتشتي است شرايطي را براي نماز زرتشتيان ذکر مي کند که بي شباهت به مقدمات نماز در اسلام نيست که عبارت اند از:
1. پاک بودن تن از هرگونه کثافت و نجاست؛
2. پاک بودن لباس از هرگونه پليدي؛
3. شستن دست و صورت که همان وضو باشد؛
4. پاک بودن جاي نماز از هرگونه پليدي و فساد؛
5. غصبي نبودن محل نماز.(3)
شباهت عجيب تر اين که در صورت نبودن آب به جاي وضو، بايد تيمم کنند.
در بخش هاي مختلف اوستا پيروان زرتشت بر انجام نماز ترغيب و تشويق شده اند.(4) البته نه نمازي که فاقد روح و انس قلب باشد.(5)

در اين شريعت، نماز به شيوه خاصى كه در اسلام وجوددارد مطرح نيست بلكه بجاى نماز، دعاهاى التجا آميز در برابر خداوند تبيين شده است، بدين صورت كه فرد بايد ابتدا خود را تطهير نموده و روى زانو بنشيند و حاجات خود را با حالت مخصوص و آداب ويژه از خداوند بخواهد چون آنان معتقدند كه خداوند در جاى خاصى حضور نداشته بلكه در همه مكانها حاضر است و در هر زمانى با بندهاش ارتباط دارد بنابر اين مىتوان از طلوع فجر تا طلوع آفتاب و از مغرب تا نيمه شب با خداوند ارتباط برقرار نمود امّا روز را بايد براى امور مادى مشغول بود و اگر كسى در روز دست از كار بكشد و مشغول دعا و بيان حاجات خويش با خدا گردد جز اينكه از حيث مادى بر او زيانى وارد شود نفعى نمىبرد. شرايطى كه براى اجابت دعا مطرح كردهاند تقريباً شبيه همان مقدمات و شرايطى است كه ما در ادعيه و عبادات خويش داريم مثل خلوص در دعا، اميد به خدا و پيدايش نيروى معنوى در كارهاى روزانه(1).

امروزه مسيحيّت با گروههاى متعدد كه به چشم مىخورند تقريباً در اين زمينه توافق دارند يعنى همه گروهها و دستجات مسيحى اعم از كاتوليك يا پروتستان يا لبيرال و يا محافظه كار در مسائل اعتقادى و اعمال عبادى موارد مشتركى را دارا مىباشند. شعائر مذهبى و آداب دينى غالباً در مكانهاى مشخص چون كليساها انجام مىگيرد و در روزهاى خاصى هم برگزار مىگردد(1). اين هم نوعى انحراف است كه بر اثر گذشت زمان در ديانت مسيحيت پيدا شد.               .1 ـ تاريخ اديان جهان، ج3 ص346.

درباره جايگاه نماز در دين مبين اسلام قبلاً مطالبى را بيان داشتهايم و ليكن در اين بخش چون از نماز و عبادت در برخى از اديان الهى و مكاتب بشرى سخن گفتهايم. چند جملهاى را به مناسبت موضوع بيان مىداريم. در دين اسلام كه كاملترين اديان الهى است و دينى است جاودانه و جهانى، نماز سرلوحه همه عبادتهاست و آن را ستون دين دانستهاند. اين عمل شبانه روز پنج بار بر هر مسلمانى واجب و لازم است و بايد به وقتش آن را انجام دهند چون ترك آن بزرگترين گناه و معصيت به حساب مىآيد. عقيده مسلمانان بر اين است كه نماز انسان را از هرگونه كارهاى زشت و ناپسند دور ساخته و مانع عظيمى در مقابل همه ظلمها و بىعدالتىها و رذايل پَست اخلاقى است. انسانى كه مسلمان است و اهل نماز باشد دروغ نمىگويد، حقوق ديگران را زير پا نمىگذارد، در امانت ديگران خيانت روا نمىدارد، بدنبال كسب حرام نمىرود، به همنوعان اذيّت و آزار نمىرساند.

مسلمان نمازگزار غيبت ديگران نمىكند، تهمت و افتراء نمىزند، كلمات زشت و قبيح بكار نمىبرد. فحاشى به برادران دينى حتى به همنوعانى كه مسلمان نيستند نمىكند. در محاكم قضايى شهادت دروغ نمىدهد. به بينوايان و محرومان تا آنجا كه توان و قدرت داشته باشد كمك مادى و معنوى مىنمايد. در برخورد با ديگران متعادل است. طورى رفتار نمىكند كه موجب تحقير ديگران گردد كبر و غرور را جزء شخصيت خود ندانسته بلكه مقام كبرايى را از آن پروردگار خويش مىداند. خلاصه اينكه نمازهاى واجب پنجگانه چنان براى يك مسلمان اثر بخش است كه مىتواند همه اوصاف و اخلاق انسانى را در او ايجاد و تمام صفات زشت را از او دور سازد.

نماز در شریعت حضرت موسی(ع)

پيروان واقعى حضرت موسى كه امروزه ما آنان را بعنوان يهود مىشناسيم داراى تعاليم و احكامى مىباشند كه از پيامبر خود فراگرفتهاند. آنان كه تابع واقعى و حقيقى دين موسى(عليه السلام) باشند به اين فرامين و احكام مقيدند هر چند كه امروزه شايد بسيارى از ايشان به آن دستورات پشت پا زده باشند و ليكن تعاليم و دستورات دينى در متون دينىشان موجود و مورخين نيز از پيروان اين دين درگذشته مسائلى را نقل كردهاند. يكى از تعاليم و احكام عبادى آنها، نماز است. در دين يهود وارد شده است كه شبانه روز سه نماز بر آنان واجب است كه عبارتند از: 1 ـ وقت نماز صبحگاه قبل از طلوع آفتاب (طلوع فجر) است تا تقريباً هشت يا نه صبح.

2 ـ وقت نماز نيمروز پاسى از ظهر گذشته است تا غروب آفتاب.

3 ـ وقت نماز شامگاه از غروب آفتاب است تا ساعت دوازده شب (نيمه شب) و بعضى از شبها از ساعت 3 بعد از نيمه شب تا طلوع آفتاب مناجات مىخوانند.

نماز در کیش زرتشت

نماز قبل از مبعوث شدن حضرت محمد(ص)

قبل از آنکه حضرت محمد صلي الله عليه و آله به رسالت مبعوث شوند ، نماز در آئين حضرت عيسي (ع) هم وجود داشته چراکه قرآن از زبان عيسي (ع) چنين نقل مي کند : " و اوصاني بالصلوة " خداوند مرا به نماز سفارش کرده است (مريم /31 )

و قبل از آن نيز در دين موسي (ع) نماز بوده است چراکه خداوند به موسي چنين خطاب مي کند : " اقم الصلوه لذکري " (طه/14)  و قبل از موسي ، در زمان حضرت شعيب نيز نماز به عنوان يکي از عبادات وجود داشته است چراکه در قرآن چنين آمده : " يا شعيب اَ صلواتک تامرک " (هود/87) و قبل از همه آنها ، در دين ابراهيم (ع) نيز بوده چراکه او از خداوند براي خود و ذريه اش توفيق اقامه نماز را مي خواهد : " رب اجعلني مقيم الصلوه و من ذريتي " (ابراهيم/40)
 

 

و اين هم کلامي از لقمان است که به فرزند خود چنين مي گويد:

 

 

 

 

" يا بني اقم الصلوه و امر بالمعروف و انه عن المنکر" (لقمان/ 17)

 

 

پسر من نماز را بپادار و امر به معروف و نهي از منکر کن.

نماز در کیش صابئين

 

 

يکي از ادياني که نامش در قرآن آمده « صابئين » است که به حضرت يحيي گرايشي خاص دارند ضمناَ براي ستارگان تاثيري قائلند و نماز و مراسم ويژه اي دارند که هنوز گروهي از آنان در خوزستان هستند .

 

 

اين فرقه رهبري بسيار دانشمند ولي مغرور داشتند که بارها با امام رضا عليه السلام گفتگو کرد ولي زير بار نمي رفت .

 

 

 

 

در يکي از جلسات امام رضا عليه السلام استدلالي کرد که او تسليم شد و گفت :

 

 

 

 

« اَلْانَ لانَ قَلْبي » حالا روح من نرم شده حاضرم مکتب تو را بپذيرم که ناگهان صداي اذان بلند شد . امام رضا عليه السلام جلسه را ترک کرد ، مردم گفتند فرصت حساسي است و شايد بعدا چنين فرصتي پيش نيايد امام فرمود :

 

 

 

 

اول نماز ! ، و او که اين تعهد را از امام ديد علاقه اش بيشتر شد . امام بعد از نماز گفتگويش را با او ادامه داد و او در نهايت ايمان آورد .

 

 

 

 

بئين » است که به حضرت يحيي گرايشي خاص دارند ضمناَ براي ستارگان تاثيري قائلند و نماز و مراسم ويژه اي دارند که هنوز گروهي از آنان در خوزستان هستند .

 

 

 

 

اين فرقه رهبري بسيار دانشمند ولي مغرور داشتند که بارها با امام رضا عليه السلام گفتگو کرد ولي زير بار نمي رفت .

 

 

 

 

در يکي از جلسات امام رضا عليه السلام استدلالي کرد که او تسليم شد و گفت :

 

 

 

 

« اَلْانَ لانَ قَلْبي » حالا روح من نرم شده حاضرم مکتب تو را بپذيرم که ناگهان صداي اذان بلند شد . امام رضا عليه السلام جلسه را ترک کرد ، مردم گفتند فرصت حساسي است و شايد بعدا چنين فرصتي پيش نيايد امام فرمود :

 

 

 

 

اول نماز ! ، و او که اين تعهد را از امام ديد علاقه اش بيشتر شد . امام بعد از نماز گفتگويش را با او ادامه داد و او در نهايت ايمان آورد .

 

 

 

پیش فرض نماز درديگر اديان

يكى از چيزهايى كه همه پيامبران الهى به آن دعوت مى كردند «پرستش خداوند» است. قرآن كريم از زبان پيامبران نقل مى كند كه به امّت هايشان مى گفتند: (اعبدوا الله);خدا را پرستش كنيد (مائده، آيه72 و 117; اعراف، آيه59 و 65 و 73 و 85; هود، آيه50 و 61 و 84 و...). اصل عبادت و پرستش خداوند در همه شريعت هاى الهى وجود داشته، ولى شكل و كيفيت آن متفاوت بود.
از قرآن كريم استفاده مى شود كه نماز در امّت هاى پيشين هم بوده است; همه پيامبران از حضرت آدم تا حضرت خاتم نماز مى خواندند،اما از چگونگى آن اطلاع دقيقى در دست نيست. خداوند متعال خطاب به حضرت موسى(عليه السلام)مى فرمايد: (إنّنى أنا اللَّه لآ إلـهَ إلاّ أنا فاعبدنى و أقم الصّلوة لذكرى)[1]; من «الله» هستم، معبودى جز من نيست; مرا بپرست و نماز را براى ياد من بر پادار.
هم چنين قرآن كريم به نقل از حضرت عيسى(عليه السلام) مى فرمايد: (و جعلنِى مبارَكًا أينَ ما كُنتُ و أوصَنى بالصّلوة و الزَّكوة مادُمتُ حيًّا)[2];و مرا وجودى پر بركت قرار داده، در هر كجا باشم و ]خداوند[ مرا به نماز و زكات توصيه كرده مادامى كه زنده ام.
از اين آيات شريف روشن مى شود كه نماز در مكتب دو پيامبر بزرگ الهى ـ موسى و عيسى(عليهما السلام) ـ وجود داشته همان گونه كه در مكتب ديگر پيامبران بوده است، چنان كه درباره حضرت شعيب(عليه السلام) آمده است: (قالوا يـشعيب أصلوتكَ تأمرك أن نَّترك ما يعبد ءابآؤنآ)[3]; گفتند: اى شعيب! آيا نمازت به تو دستور مى دهد كه آنچه را پدرانمان مى پرستيدند، ترك كنيم... . و نيز از زبان حضرت اسماعيل، مى فرمايد: (وَ كَانَ يَأْمُرُ أَهْلَهُ بِالصَّلَوةِ وَ الزَّكَوةِ وَ كَانَ عِندَ رَبِّهِ مَرْضِيًّا)[4];او همواره خانواده خود را به نماز و زكات دعوت مى كرد و همواره مورد رضايت پروردگارش بود.
بنابراين هيچ شريعت و دينى، از نماز جدا نبوده، گرچه صورت ظاهرى آن، تفاوت داشته است. زرتشتيان، پنج نماز دارند كه در هنگام طلوع آفتاب و ظهر و عصر و اوّل شب و هنگام خواب، بپا مى دارند.[5] يهوديان در ساعت سوم و ششم و نهم روز و اوّل و آخر شب و هنگام تناول غذا، دعاهايى دارند[6].مسيحيان، روز يك شنبه و برخى روز شنبه در كليسا جلسه دعاى دسته جمعى تشكيل مى دهند.
اما بايد توجه داشت كه آنچه امروزه، پيروان حضرت موسى(عليه السلام)(يهوديان) و پيروان حضرت عيسى(عليه السلام)(مسيحيان) به عنوان نيايش در كليسا و كنيسه به جاى مى آورند، با مناسكى كه به وسيله اين پيامبران الهى آورده شده بود، بسيار متفاوت است، زيرا آيين و كتاب هاى آسمانى اين دو پيامبر الهى دچار تحريف و دست خوش انحرافات پيروان آنها شده است.[7] در واقع نماز فعلى يهوديان و مسيحيان به دعا، نزديك تر است تا به مجموعه اى از اعمال.
از اين رو كيفيت و كميت نماز در شريعت اسلام با شرايع پيشين متفاوت است، لكن در بيشتر آن آيين ها، سجده جزئى از اين عبادت محسوب مى شود.
علاوه بر تشريع نماز در اديان الهى، بت پرستان نيز در برابر بت هايشان، وِردهايى مى خوانده اند.[8] اعراب جاهلى هم در مقابل كعبه مى ايستادند و باكف زدن و صوت كشيدن اظهار عبادت مى كردند: (وَمَا كَانَ صَلاَتُهُمْ عِندَ الْبَيْتِ إِلاَّ مُكَآءً وَتَصْدِيَةً)[9]و[10] و نماز و دعاى آنان نزد آن خانه جز سوت كشيدن و كف زدن نيست.

[1]. طه،آيه14.

[2]. مريم،آيه31.

[3]. هود،آيه87.

[4]. مريم،آيه55.

[5]. محمدخزائلى، همان، ص40.

[6]. ر.ك: محمدخزائلى، همان، ص40.

[7]. ر.ك: آيت الله مكارم شيرازى و ديگران، تفسير نمونه، ج 14، ص 163 و 164.

[8]. راغب اصفهانى، مفردات الفاظ القرآن، ص491.

[9]. انفال،آيه35.

[10]. عزيزالله محمدى، نماز معراج خاكيان، ص 16 ـ 18.يكى از چيزهايى كه همه پيامبران الهى به آن دعوت مى كردند «پرستش خداوند» است. قرآن كريم از زبان پيامبران نقل مى كند كه به امّت هايشان مى گفتند: (اعبدوا الله);خدا را پرستش كنيد (مائده، آيه72 و 117; اعراف، آيه59 و 65 و 73 و 85; هود، آيه50 و 61 و 84 و...). اصل عبادت و پرستش خداوند در همه شريعت هاى الهى وجود داشته، ولى شكل و كيفيت آن متفاوت بود.
از قرآن كريم استفاده مى شود كه نماز در امّت هاى پيشين هم بوده است; همه پيامبران از حضرت آدم تا حضرت خاتم نماز مى خواندند،اما از چگونگى آن اطلاع دقيقى در دست نيست. خداوند متعال خطاب به حضرت موسى(عليه السلام)مى فرمايد: (إنّنى أنا اللَّه لآ إلـهَ إلاّ أنا فاعبدنى و أقم الصّلوة لذكرى)[1]; من «الله» هستم، معبودى جز من نيست; مرا بپرست و نماز را براى ياد من بر پادار.
هم چنين قرآن كريم به نقل از حضرت عيسى(عليه السلام) مى فرمايد: (و جعلنِى مبارَكًا أينَ ما كُنتُ و أوصَنى بالصّلوة و الزَّكوة مادُمتُ حيًّا)[2];و مرا وجودى پر بركت قرار داده، در هر كجا باشم و ]خداوند[ مرا به نماز و زكات توصيه كرده مادامى كه زنده ام.
از اين آيات شريف روشن مى شود كه نماز در مكتب دو پيامبر بزرگ الهى ـ موسى و عيسى(عليهما السلام) ـ وجود داشته همان گونه كه در مكتب ديگر پيامبران بوده است، چنان كه درباره حضرت شعيب(عليه السلام) آمده است: (قالوا يـشعيب أصلوتكَ تأمرك أن نَّترك ما يعبد ءابآؤنآ)[3]; گفتند: اى شعيب! آيا نمازت به تو دستور مى دهد كه آنچه را پدرانمان مى پرستيدند، ترك كنيم... . و نيز از زبان حضرت اسماعيل، مى فرمايد: (وَ كَانَ يَأْمُرُ أَهْلَهُ بِالصَّلَوةِ وَ الزَّكَوةِ وَ كَانَ عِندَ رَبِّهِ مَرْضِيًّا)[4];او همواره خانواده خود را به نماز و زكات دعوت مى كرد و همواره مورد رضايت پروردگارش بود.
بنابراين هيچ شريعت و دينى، از نماز جدا نبوده، گرچه صورت ظاهرى آن، تفاوت داشته است. زرتشتيان، پنج نماز دارند كه در هنگام طلوع آفتاب و ظهر و عصر و اوّل شب و هنگام خواب، بپا مى دارند.[5] يهوديان در ساعت سوم و ششم و نهم روز و اوّل و آخر شب و هنگام تناول غذا، دعاهايى دارند[6].مسيحيان، روز يك شنبه و برخى روز شنبه در كليسا جلسه دعاى دسته جمعى تشكيل مى دهند.
اما بايد توجه داشت كه آنچه امروزه، پيروان حضرت موسى(عليه السلام)(يهوديان) و پيروان حضرت عيسى(عليه السلام)(مسيحيان) به عنوان نيايش در كليسا و كنيسه به جاى مى آورند، با مناسكى كه به وسيله اين پيامبران الهى آورده شده بود، بسيار متفاوت است، زيرا آيين و كتاب هاى آسمانى اين دو پيامبر الهى دچار تحريف و دست خوش انحرافات پيروان آنها شده است.[7] در واقع نماز فعلى يهوديان و مسيحيان به دعا، نزديك تر است تا به مجموعه اى از اعمال.
از اين رو كيفيت و كميت نماز در شريعت اسلام با شرايع پيشين متفاوت است، لكن در بيشتر آن آيين ها، سجده جزئى از اين عبادت محسوب مى شود.
علاوه بر تشريع نماز در اديان الهى، بت پرستان نيز در برابر بت هايشان، وِردهايى مى خوانده اند.[8] اعراب جاهلى هم در مقابل كعبه مى ايستادند و باكف زدن و صوت كشيدن اظهار عبادت مى كردند: (وَمَا كَانَ صَلاَتُهُمْ عِندَ الْبَيْتِ إِلاَّ مُكَآءً وَتَصْدِيَةً)[9]و[10] و نماز و دعاى آنان نزد آن خانه جز سوت كشيدن و كف زدن نيست.

[1]. طه،آيه14.

[2]. مريم،آيه31.

[3]. هود،آيه87.

[4]. مريم،آيه55.

[5]. محمدخزائلى، همان، ص40.

[6]. ر.ك: محمدخزائلى، همان، ص40.

[7]. ر.ك: آيت الله مكارم شيرازى و ديگران، تفسير نمونه، ج 14، ص 163 و 164.

[8]. راغب اصفهانى، مفردات الفاظ القرآن، ص491.

[9]. انفال،آيه35.

[10]. عزيزالله محمدى، نماز معراج خاكيان، ص 16 ـ 18.

نماز در دین مسیحیت

در کتاب مدارج مقدماتی دعا چنین می گوید: بعضی اوقات مجبور نیستیم که خود را برای دعا حاضر کنیم بلکه در نهایت اشتیاق باید به خدا توجه نموده، حتی اگر با لکنت زبان و آرزوها و افکار پیچیده هم باشد دعا می کنیم و این دعا اگر از محبت دیگران یا شادی احتیاج و یا اندوه هم ناشی شده باشد، راز و نیاز حقیقی با خداوند است و قیامت اجابت را دارد شاید مقدسین هم پیوسته به این نحو دعا می کنند و مانند دلباختگان  با کمک الفاظ و یا بدون آنکه به راز و نیاز پرداخته قانع گردند.
دستورالعمل دعا: جرج اس استورات در کتاب مدارج دعا می گوید: هنگامی که وقت دراز یا کوتاهی برای دعا معین کردیم و خواستیم که به وسیله پیروی از اعمال و اصول مخصوصی، فورا وارد مرحله ی راز و نیاز با خدا گردیم عقل سلیم شش عمل طبیعی را پیشنهاد می کند که ترک یکی از آن ها از ارزش دعا می کاهد
در زیر معمول ترین دعاهایی که مسیحیان ضمن زانو زدن در برابر خداوند می خوانند و از او درخواست نیازهای خود و دوستانشان را می نمایند می خوانیم. ای خدای قادر مطلق، ای پادشاه منجی، من تشکرات خود را برای استراحت شب و برای این روزی که تازه وارد آن شده ام به تو تقدیم می دارم. امیدوارم که برکت خود را بر آن نازل فرمایی. اکنون افکار و الفاظ و اعمال و امتحانات و هرگونه بلایی را که ممکن است بیاید به حضور تو تقدیم می کنم تا تو آن را بر وفق اراده ی مقدس خود به کار بندی و تمنای من این است که تمام این روز به تو تعلق می گیرد به اسم عیسی مسیح. آمین من ایمان دارم به خدای پدر، قادر مطلق، خالق آسمان و زمین و به پسریگانه ای او خداوند ما عیسی مسیح، و من ایمان دارم به روح القدس و به کلیسای مقدس جامع و به شرکت مقدسین و به آمرزش گناهان و به قیامت ابدان و به حیات جاویدان آمین.
البته مسیحیان روزهای یکشنبه (روز مقدس در آیین مسیحی به دلیل اینکه روز يکشنبه را شروع آفرینش می دانند) در کلیسا دور هم جمع می شوند و با آرامش و وقار خاصی به صورت دسته جمعی دعا می خوانند. ۱- فراموش کردن منافع و کارها و ضایعات گوناگون ۲- احترام به خدا و مودب بودن در حضور او ۳- تفکر درباره ی اموری که می خواهیم به حضور او تقدیم کنیم. ۴- اظهار نمودن آن امور با خشوع و خضوع ۵- پذیرفتن اجابت دعا ۶- خاتمه ای که با وقار همراه باشد.چه مدت دعای ما طول می کشد پنج دقیقه یا پنج ساعت تنها مستلزم این است که این شش عمل انجام شود. شکی نیست که ما خود دعا و وقت آن را تعیین می کنیم پس هر وقت و مطالب به هرگونه که باشد باید با وقار شروع شود و با وقار خاتمه یابد.

 

نماز (تفيلا) در آيين يهود

در تورات مقدس (دواریم – تثنیه، فصل 11، یه 13) آمده است: «خدی خالقتان را دوست بدارید و او را با تمام قلبتان پرستش و بندگی نمیید.» علمی یهود عبارت پرستش و بندگی از طریق قلب را همان دعا و نماز به درگاه خالق تعبیر نموده اند.

اساس عبادت یهود را در گذشته تا حدود 2000 سال پیش مراسم تقدیم قربانی ها تشكیل می داد و دعی لفظی در كنار آن قرار می گرفت. اما پس از ویرانی معبد مقدس یهودیان در بیت المقدس در سال 68 میلادی، به علت توقف مراسم تقدیم قربانی، اصل عبادت یهود بر نماز و دعاهی كلامی قرار گرفت و با گذشت زمان یین و متن نمازها شكل مدون امروزی را به خود گرفت.

نظرات شما عزیزان: